Turystom zamierzających odwiedzić Białystok rekomendujemy odwiedzenie następujących atrakcji turystycznych:

1. Pałac Branickich
2. Galeria Arsenał
3. Kościół Farny
4. Cerkiew Św. Mikołaja
5. Planty
6. Pomnik Ludwika Zamenhofa
7. Informacja turystyczna

1. Pałac Branickich

fot. M. Niewiadomski

Najcenniejszym zabytkiem Białegostoku jest niewątpliwie XVIII-wieczny Pałac Branickich, dzieło wybitnych architektów doby baroku, działających na ziemiach polskich. Jego obecny kształt pochodzi z czasów Jana Klemensa Branickiego i odzwierciedla ambicje królewskie hetmana. Zbudował on rezydencję, która jako jedna z nielicznych spełniała wymagania etykiety przyjmowania koronowanych głów. Nawiązywała swoim przepychem do barokowych pałaców królów francuskich, stąd jego nazwy: „Wersal Polski", „Wersal Podlaski", „Wersal Północy". Dzisiaj jest siedzibą Akademii Medycznej.

Na teren kompleksu pałacowego prowadzi brama wjazdowa, zwana od rodowego herbu rodziny Branickich „Gryfem". Zbudował ją w latach 1755-1758 Jan Henryk Klemm. Wieńczy ją wieża zegarowa, u której podstawy umieszczone są w narożach rzeźby czterech Geniuszy.

Wśród pomieszczeń pałacowych były tak wykwintne apartamenty, że mogły gościć królów. Pałac odwiedził August II Mocny, August III Sas, Stanisław August Poniatowski, Ludwik XVIII, nim został królem, car Paweł I i cesarz Józef II.

Na osi Pałacu, za mostem, na krańcu ogrodu dolnego zbudowano budynek teatralny. Postawiono go w 1748 roku, a więc 17 lat przed założeniem Teatru Narodowego w Warszawie, uważanego za pierwszą stałą scenę na ziemiach polskich. W teatralnej bibliotece znajdowały się zapisy 19 oper, 41 baletów i 122 dramatów. Teatr miał własną orkiestrę, balet, a w przedstawieniach operowych występowały największe ówczesne sławy sprowadzane z Rzymu, Wenecji i Wiednia.

O ile obecny wygląd zewnętrzny pałacu nie odbiega zbytnio od tego, jaki miał on w XVIII wieku, to jego pomieszczeniom daleko do komnat, w których mieszkali Braniccy. Wyjątek stanowią jedynie westybul, pokój chiński, kaplica i w pewnym stopniu Wielka Aula utworzona z dawnej sali balowej i jadalni. Również pałacowy ogród, o znacznie ograniczonej powierzchni, pozbawiony rzeźb i większości ogrodowych budowli, niezbyt przypomina otoczenie rezydencji „najrządniejszego w Polszcze magnata". Można jednak znaleźć w nim wiele śladów pierwotnej, oryginalnej kompozycji, dzięki czemu uważany jest za najlepiej w Polsce zachowany ogród barokowy. Od 1997 roku na terenie kompleksu prowadzone są prace, których celem jest przywrócenie ogrodowi Branickich dawnej świetności.

2. Galeria arsenał

fot. M. Niewiadomski

Galeria Arsenał w Białymstoku powstała w 1965 roku jako jedno z Biur Wystaw Artystycznych. Prowa-dzili ją kolejno dyrektorzy: Mikołaj Wołkowycki, Władysław Sekunda, Maria Maranda, Irena Dojlida i Ewa Cywińska, a od roku 1990 Monika Szewczyk. Obecnie jest galerią miejską finansowaną przez Urząd Miejski w Białymstoku.

Galeria realizuje konsekwentny autorski program wystawienniczy - prezentuje i promuje sztukę najno-wszą różnych mediów (malarstwo, rzeźba, obiekty, fotografia, wideo, instalacje intermedialne, perfor-mance itp.). Galeria organizuje ponad 20 wystaw rocznie - indywidualnych lub problemowych, czasami przedstawia również programy innych interesujących galerii. Prezentuje znanych i wybitnych artystów polskich i zagranicznych; ale jest w niej też miejsce na debiuty i promocje młodych twórców.

Równolegle z programem wystawienniczym Galeria realizuje bogaty program edukacyjny: organizuje spotkania autorskie, promocje książek poświęconych sztuce, sesje naukowe, wykłady, warsztaty dla dzieci, młodzieży i studentów, a także specjalny program kształcenia nauczycieli przedmiotów artysty-cznych i humanistycznych. Celem programu edukacyjnego jest przybliżenie odbiorcom sztuki najnow-szej w możliwie najszerszym zakresie, a co za tym idzie - również ułatwienie odbioru wystaw propono-wanych przez galerię.

Galeria od początku swego istnienia gromadzi zbiory dzieł sztuki, które obecnie mają postać dwóch kolekcji: "Trzy nurty. Realizm - Metafora - Geometria" (prace z lat 1965-1985) oraz "Kolekcja II" (1990-1999).

Galeria realizuje katalogi i inne wydawnictwa do wszystkich prezentowanych wystaw.

3. Kościół Farny

fot. M. Niewiadomski

Ponad wschodnią częścią Rynku Kościuszki dominuje zespół katedralny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, w którego skład wchodzi katedra w stylu neogotyckim, kościółek farny z okresu późnego renesansu będący najstarszą murowaną budowlą w Białymstoku i barokowa plebania zbudowana w 1761 roku. „Stary kościół farny" powstał w latach 1617-1626 w miejscu istniejących wcześniej kościołów drewnianych, ufundowany przez ówczesnego właściciela Białegostoku, Piotra Wiesiołowskiego Młodszego. Kiedy w połowie XIX wieku świątynia nie mogła pomieścić już wszystkich wiernych, zwrócono się do władz carskich o wyrażenie zgody na budowę nowego kościoła. Po czterdziestu latach oczekiwań zgoda nastąpiła, ale tylko na dostawienie przybudówki. W 1900 roku rozpoczęto więc dobudowę według projektu architekta Józefa Piusa Dziekońskiego. Po sześciu latach stanęła „przybudówka", która wielokrotnie przerosła sam kościół. Dzisiaj pełni ona rolę Bazyliki Mniejszej i jest siedzibą arcybiskupa białostockiego stojącego na czele Archidiecezji Białostockiej. Do wnętrza trójnawowej bazyliki prowadzą szerokie schody. Przed wejściem znajdują się figury śś. Piotra i Pawła oraz pomnik Jana Pawła II. W dębowym ołtarzu głównym, wykonanym w 1915 roku przez Wincentego Bogatczyka, umieszczono obraz Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. W transepcie znajdują się dwa ołtarze poświęcone Matce Boskiej: Częstochowskiej i Ostrobramskiej. Jest też ołtarz św. Antoniego.

4. Cerkiew Św. Mikołaja

fot. M. Niewiadomski

Cerkiew katedralna św. Mikołaja Cudotwórcy - świątynia powstała na miejscu XVI-wiecznej filii cerkwi dojlidzkiej w latach 1843-1846 w stylu klasycyzmu rosyjskiego (połączenie klasycyzmu i bizantynizmu, pod wpływem prądów budownictwa cerkiewnego, płynących z Petersburga), na planie krzyża greckiego. Projektant cerkwi to najprawdopodobniej Konstantyn Thon. Wnętrze o charakterze bizantyjskim, ściany pokrywała niegdyś bogata polichromia (z 1910) pędzla Michaiła Awiłowa, wzorowana na polichromii soboru kijowskiego, będącej dziełem Waśniecowa. Freski te, bardzo zniszczone, usunięto wraz z wewnętrznymi tynkami przy okazji remontu w latach 1975-1976. Nową polichromię wykonał Józef Łotowski. Jedynie w prezbiterium pozostawiono oryginalne malowidło Awiłowa przedstawiające Chrystusa Zmartwychwstałego. W południowym skrzydle cerkwi znajdują się obecnie (od 22 września 1992) relikwie św. Gabriela Zabłudowskiego.

Po II wojnie świat. ustanowiona katedrą diecezji białostocko-gdańskiej.

5. Planty

fot. M. Niewiadomski

Park Planty jest obiektem zabytkowym znajdującym się w sąsiedztwie Parku Branickich. Powstał on w latach 1930-1938 według projektu Stanisława Gralla. Modernistyczną kompozycję podkreśla szeroki prospekt osi głównej. We wschodniej części znajduje się różanka - rozplanowana na 4 poziomach. Na najniższym poziomie wybudowano prostokątny basen, przy którym po II wojnie światowej postawiono rzeźbę Praczek, dłuta S. Horno - Popławskiego. Atrakcją Parku jest fontanna - wyposażona w liczne kolorowe reflektory. W dni świąteczne i weekendy odbywają się tam iluminacje świetlne, które przyciągają mieszkańców i turystów.

6. Pomnik Ludwika Zamenhofa

Pomnik Doktora, Skwer przy ul. Białówny. Od 34 lat stoi tu pomnik Zamenhofa, jedno z zaledwie dwóch miejsc poświęconych twórcy języka esperanto, gdzie esperantyści mogą złożyć kwiaty. Pomnik-popiersie Zamenhofa wyrzeźbił rzeźbiarz Jan Kucz z Warszawy, uroczyście odsłonięto go 14 kwietnia 1973 roku. Dlaczego akurat na skwerze? Stąd niedaleko do miejsca, w którym się urodził, tu, w gąszczu uliczek Kupieckiej (Malmeda), Żydowskiej (Białówny), Giełdowej (Spółdzielczej) i właśnie Zielonej (Zamenhofa) biegał przyszły patron. Tędy szedł też zapewne do Synagogi Chóralnej (wybudowanej przy Białówny) z rodzicami.

Idea budowy pomnika twórcy esperanto zrodziła się już w latach 20-tych - miał mieć on kształt wieży Babel i stanąć w Zwierzyńcu. Ostatecznie jednak pomnik Zamenhofa - i w innej konwencji - stanął pół wieku później przy dawnej Żydowskiej.

7. Informacja turystyczna

Zainteresowanie Białymstokiem, jako miastem turystycznym stale wzrasta. Rozwijają się i unowocześniają hotele, restauracje, puby, powstają nowe możliwości spędzenia wolnego czasu.

W mieście odbywają się różnorakie, interesujące imprezy i wydarzenia. W celu obsługi wzrastającego ruchu turystycznego niezbędna jest sprawnie funkcjonująca informacja turystyczna.

W Białymstoku usługi z tego zakresu prowadzi Podlaska Regionalna Organizacja Turystyczna.

Centrum Informacji Turystycznej
Podlaska Regionalna Organizacja Turystyczna
ul. Malmeda 6, 15-440 Białystok
tel./fax 085-732-68-31
pn.-pt. 8.00-17.00
www.podlaskieit.pl
podlaskieit@podlaskieit.pl